Günümüz hızla değişen iş dünyasında, geleneksel liderlik modelleri yerini daha esnek ve adaptasyon yeteneği yüksek bir yaklaşıma bırakıyor: Çevik Liderlik. Çevik liderlik, özellikle belirsizlik ve karmaşıklığın egemen olduğu ortamlarda başarıya ulaşma ihtiyacı doğrultusunda gelişmiş bir liderlik anlayışını ifade ediyor. Kelime grubunun tanımına ve beraberinde getirdiği kavram ve ilkelere daha ayrıntılı bakalım mı?
Çevik Liderlik Nedir?
Çevik liderlik, liderin değişen koşullara hızlı bir şekilde adapte olma, esneklik sergileme ve inovasyonu teşvik etme becerisini vurgular. Bu liderlik tarzı, hiyerarşik yapıları aşarak ekip üyeleriyle etkileşimde bulunmayı, sürekli öğrenmeyi ve açık iletişimi ön planda tutar. Çevik liderler, sadece bir komut veren değil, aynı zamanda ekiplerini bilgilendiren, motive eden ve katılımlarını teşvik eden bir rol üstlenirler.
Çevik liderlik, belirsizlikle baş etme yeteneğine dayalı olarak bir dizi prensibi içerir. Bunlar arasında, sürekli geri bildirim alma ve verme, hatalardan öğrenme, esnek planlama ve değişen koşullara hızlı tepki verme gibi unsurlar bulunur. Bu prensipler, liderin ve ekibin sürekli iyileşme ve adapte olma kapasitesini güçlendirir.
Çevik liderlik, sadece bir yönetim tarzı değil, aynı zamanda bir kültür ve değerler bütünüdür. Değişim ve gelişime açık bir zihniyeti teşvik eder. Ekip üyelerinin farklı bakış açılarına değer verir ve bu çeşitlilikten güç alır.
Peki çevik liderlerin takımlarına değer katan özellikleri neler?
Çevik Liderlerin Özellikleri
Çevik liderler hem takımlarını hem de bir parçası oldukları kurumları her gün bir adım daha ileri taşımak için çalışırlar. Onlar için önemli olan gelişme, iyileşme ve deyim yerindeyse yenilik dalgasına karşı kulaç atmak yerine, onu arkalarına alarak yeni yolculuklara çıkmaktır. Bunu kendine ilke edinen ve başarılı bir şekilde hayata geçirebilen liderlerin ise birkaç ortak özelliği var. Bunların ilki adaptasyon yeteneği.
· Esneklik ve Adaptasyon Yeteneği
Çevik liderler, belirsizliklerle dolu ortamlara uyum sağlama konusunda üstün bir yeteneğe sahiptirler. Hızla değişen pazar koşullarına, müşteri taleplerine ve teknolojik gelişmelere ayak uydurabilirler. Planlarını esnek tutarlar ve gerektiğinde hızlıca revize edebilirler.
· İletişim Becerileri
Çevik liderler, etkili iletişim kurma konusunda güçlüdürler. Hem yazılı hem sözlü iletişim becerilerini kullanarak ekipleri bilgilendirir, motive eder ve projelerin başarılı bir şekilde yürütülmesini sağlarlar. Aynı zamanda dinlemeye ve geri bildirim almaya açık olmaları, iletişimlerini sürekli olarak geliştirmelerine olanak tanır.
· Ekip İş Birliği ve Empati
Çevik liderler, ekip üyeleri arasında etkili bir iş birliği kültürü oluştururlar. Empati, ekip üyelerini anlama ve destekleme yeteneği ile birleşir. Bu sayede, liderler, ekiplerin potansiyelini tam anlamıyla ortaya çıkarmak ve birbirleriyle uyum içinde çalışmalarını sağlamak adına çaba harcarlar.
· İnovasyon ve Yaratıcılık
Çevik liderler, rutin çözümlerden ziyade yaratıcı ve inovatif yaklaşımları teşvik ederler. Ekip üyelerinin farklı bakış açılarına değer verir ve bu çeşitlilikten doğan fırsatları yakalarlar. İnovasyonu destekleyen bir ortam yaratmak, çevik liderlerin önceliklerinden biridir.
· Problem Çözme Yeteneği
Çevik liderler, karşılaştıkları zorlukları analiz edip çözebilme yeteneklerini kullanarak ekiplerini yönlendirirler. Sorunları fırsatlara dönüştürme yeteneği, çevik liderlerin başarısının temel taşlarından biridir.
· Teknik Bilgi ve Güncel Uzmanlık
Çevik liderler, sahip oldukları teknik bilgi ve uzmanlıkla ekiplerine rehberlik ederler. Endüstri standartlarına hâkim olmaları, ekiplerine doğru şekilde yönlendirmelerini sağlar.
· Sürekli Öğrenme İsteği
Çevik liderler, kişisel ve profesyonel gelişimlerine sürekli olarak yatırım yaparlar. Yeni teknolojilere, endüstri trendlerine ve liderlik yaklaşımlarına açık olmaları, ekip üyelerine örnek oluşturur. Öğrenmeye olan bu istek, organizasyonun da sürekli olarak gelişmesini sağlar.
· Risk Alma Cesareti
Çevik liderler, değişimi benimserken ve inovasyona yönlendirirken, belirli bir ölçüde risk alma cesareti gösterirler. Yüksek getiri potansiyeli olan fırsatları değerlendirmek ve hatalardan öğrenmek adına risk almayı tercih ederler.
Gördüğünüz gibi çevik liderler ekiplerini yönlendirirken gerek yaradılışlarından gelen özelliklerini gerekse sonradan edindikleri yetkinlikleri bir araya getirerek sürekli olarak kendilerini geliştirirler. Burada önemli bir noktaya da değinmek istiyorum; bu özelliklere sahip ve çalışma arkadaşlarına destek olan herkes, unvanları gereği lider konumunda olmayabilirler. Siz de iş hayatınızda tam bahsettiğim özellikleri kendisinde toplayan, herkesin birlikte çalışmaktan keyif aldığı ve gelecekte çok iyi bir lider olacakları konusunda fikir birliğine vardığı kişilerle çalışmışsınızdır. Bu kişiler çalışma şekilleri ve taşıdıkları kişisel ve profesyonel özellikler gereği aslında birer liderdirler. Unvanları değişip liderlik konumuna gelene kadar şirketlerde ve ekiplerde kanaat önderi olarak görev alırlar. Yani kısacası resmi olmayan liderler. Bu kişilerin fikirleri aynı seviyede bulundukları çalışma arkadaşları tarafından değerli görülür, yöneticiler ve liderler değişim dönemlerinde veya ekibin nabzını tutmak için bu kişilerle istişarelerde bulunur. Ekibin tamamını ilgilendiren kararlarda bu bireylerin düşünceleri herkes tarafından önemli görülerek değerlendirmeye alınır. Dolayısıyla çevik liderlerin ve genel olarak liderlerin özelliklerinden bahsederken sadece C-Level yönetici, unvan gereği lider konumda olan kişilerden bahsetmiyoruz. Etrafınıza bir bakın; bu özelliklerin birçoğunu kendisinde barındıran kişiler aslında her konumda görev alıyorlar.
Çevik liderler yukarıda bahsettiğim özellikleri kendilerinde toplayarak takımlarını yenilik ve başarıya ulaştırabiliyorlar. Kısa tepki süreleriyle değişim onlar için bir heyecan kaynağı ve korku nedir bilmiyorlar. Elbette girişimcilikleri ve cesaretleri boş değil; deyim yerindeyse çılgın cesaretinden bahsetmiyoruz. Onlar alacakları her aksiyonu birkaç adım öteden planlama yetenekleriyle pek çok senaryoya hazırlar ve rotalarını durumun gerektirdiği şekle hızlıca getirebiliyorlar. Bu sayede koşullara mükemmel uyum sağlayarak şirketlerinin rekabetin önünde kalmasına destek oluyorlar. Çevik liderler bunu yaparken farkında olsalar da olmasalar da yani bilinçli bir çevik liderlik planları olsa da tamamen içlerinden geldiği gibi, onlara mantıklı gelen şekilde liderlik ediyor olsalar da birkaç temel ilke çerçevesinde çalışırlar. Bir sonraki bölümde bu ilkelere göz atacağız.
Çevik Liderliğin 5 Temel İlkesi
Dediğim gibi çevik liderler gerek içgüdüsel olarak gerek kendilerini analiz ederek keşfettikleri güçlü yönlerini kullanarak liderlik tarzlarını birkaç ilke etrafında şekillendirirler. Çevik liderlere her ortamda rastlamak mümkün. Hatta çevik liderlik ilkelerini benimseyip ekiplerini bu şekilde yönlendiren; ancak konuyla ilgili teorik bilgisi bile olmayan pek çok kişi var. Benim burada üzerine eğilmek istediğim konu, çevik liderlik özelliklerinin temel ilkeler özümsenerek geliştirilebileceği. Yani bu liderlerin özelliklerini doğuştan taşımıyor olabilirsiniz; ancak kendinize bir SWOT analizi yaparak nerelerde güçlü olduğunuzu belirleyip bu alanlara yönelebilir; gelişim alanlarınızı tespit ederek kişisel gelişim yolculuğunuzu bunlara göre şekillendirebilirsiniz. Aşağıda bahsedeceğim ana ilkeler, liderlik tarzınızı çevikleştirmenizde size destek olacak.
1. İnsanları Değil Ortamı Yönetmek
Geleneksel liderlik anlayışından farklı olarak, çevik liderlik, liderin bireyleri yönlendirmesini ancak çalışma ortamını yönetmesini vurgular. Çevik liderler, esnek ve uyum sağlayabilen bir ortam oluşturarak, ekip üyelerini motive etme ve performanslarını en üst düzeye çıkarma amacını güderler.
Çevik liderler, iş ortamını şekillendirmek ve etkilemek adına çeşitli stratejiler kullanır. Birinci öncelikleri, ekip üyelerinin etkileşimine, motivasyonuna ve yaratıcılığına pozitif bir etki yapacak bir kültür yaratmaktır. Bunu başarmak için, açık iletişim, destekleyici bir atmosfer ve ekip içinde çeşitliliği teşvik eden politikalar benimserler.
Buna ek olarak, çevik liderler, esnek çalışma düzenleri ve yönetim süreçleri konusunda inisiyatif alırlar. Değişen iş gereksinimlerine ve ekip üyelerinin ihtiyaçlarına hızlı bir şekilde adapte olabilen bir iş ortamı oluşturarak, ekip üyelerinin işlerine odaklanmalarını sağlarlar. Bu, hem esneklik hem de verimlilik açısından önemli bir avantaj sağlar.
Ayrıca, çevik liderler, takım içi ilişkilerin güçlenmesi için sosyal bağları teşvik eder. Ekip üyeleri arasında dayanışma ve iş birliği atmosferini desteklemek, birlikte çalışma verimliliğini artırır. Bu, çalışanların işlerine duydukları bağlılığı artırır ve uzun vadeli başarıyı güçlendirir.
2. Otonomi ve Güven İnşa Etmek
Çevik liderlik, sadece hızlı değişen iş ortamlarına uyum sağlamakla kalmaz, aynı zamanda otonomi ve güvenin güçlü temelleri üzerine inşa edilmiş bir liderlik anlayışını benimser. Çevik liderler, ekip üyelerine geniş bir özgürlük tanıyarak ve güven atmosferini inşa ederek, sürdürülebilir başarıya ulaşmanın kapılarını açarlar.
Otonomi, çevik liderlikte önemli bir rol oynar. Çevik liderler, ekip üyelerine belirli görevleri kendi başlarına yönetme ve kararlar alma yetkisi verirler. Bu, çalışanların sorumluluklarını daha etkili bir şekilde yerine getirmelerine olanak tanır ve aynı zamanda onların potansiyellerini tam anlamıyla ortaya çıkarmalarına yardımcı olur. Otonomi, ekip üyelerinin yaratıcılığını ve inisiyatifini teşvik eder, böylece çevik bir çalışma ortamının temelini oluşturur.
Güven de çevik liderliğin vazgeçilmez bir öğesidir. Liderler, ekip üyelerine güven duymakla kalmaz, aynı zamanda onları destekleyerek ve başarılarını takdir ederek bu güveni pekiştirirler. Ekip üyeleri, liderlerinin güvenini hissettiklerinde, daha motive bir şekilde çalışırlar ve kendi potansiyellerini daha iyi kullanma konusunda daha kendine güvenli hale gelirler. Bu güven bağı, zorlu zamanlarda ekip dayanıklılığını artırır ve birlikte daha etkili bir şekilde çalışmayı sağlar.
3. Görmek İstediğin Davranışları Modellemek
Çevik liderlik, sadece yönlendirmekle kalmaz, aynı zamanda ekip üyelerinde belirli davranışları görmeyi hedefler. Çevik liderler, istedikleri davranışları kendi tutumları, kararları ve günlük etkileşimleriyle modelleyerek, ekip üyelerine etkileyici bir biçimde ilham vermeyi amaçlarlar.
Çevik liderler, değişime uyum sağlama yeteneğini modellemekle öne çıkarlar. Hızla değişen iş ortamlarında, liderin esneklik sergilemesi ve değişimi olumlu bir şekilde yönetmesi önemlidir. Çevik lider, zorlukları fırsatlara dönüştürme konusunda öncü olur ve ekip üyelerine bu vizyonu benimsemeleri için ilham verir.
Aynı zamanda sürekli öğrenmeyi teşvik etmek adına kendi gelişimlerine önem verirler. Lider, ekip üyelerine öğrenmeye ve kendini geliştirmeye devam etmeleri gerektiği mesajını verir. Bu, ekip üyelerinin kişisel ve profesyonel olarak büyümelerini sağlar.
Çevik liderler, iş birliği ve iletişimde mükemmeliyeti modelleyerek ekip içi etkileşimi güçlendirirler. Açık iletişim, dinleme becerileri ve ekip üyelerini bir araya getirme konusundaki çabalar, liderin etkileşim tarzını belirler. Bu, ekip içinde bir uyum ve iş birliği kültürünü güçlendirir.
Son olarak olumlu bir tutumu ve motivasyonu modelleyerek ekip üyelerini güçlendirirler. Zorluklar karşısında olumlu bir yaklaşım sergilemek, ekip üyelerini motive eder ve onlara olası engelleri aşma konusunda ilham verir.
4. Bağlama Göre Liderlik Yapmak
Çevik liderlik, karmaşık ve hızla değişen iş dünyasında etkili bir liderlik modeli olarak öne çıkarken, liderlerin bağlama göre liderlik yapmaları, iş dünyasının karmaşıklığını anlamak ve bu anlayışa dayanarak stratejiler geliştirmekle ilgilidir. Bu bağlamda, Cynefin çerçevesi, çevik liderlere rehberlik eden bir harita sunar.
Cynefin çerçevesi, karmaşıklık düzeyine göre problem çözme stratejilerini sınıflandırır: açık (clear), karışık (complicated), karmaşık (complex), ve belirsiz (chaotic). Çevik liderler, bu çerçeveyi kullanarak bağlama uygun liderlik stratejilerini belirlerler.
Açık bağlamdaki liderlik, belirli bir problem veya görevin bilinen, önceden belirlenmiş bir çözüm yolunu gerektirdiği durumları içerir. Çevik lider, net bir çözüm yolu olduğunda talimatlar verir, standart prosedürleri uygular ve performansı ölçer. Bu bağlamda, liderin rolü, ekip üyelerine net hedefler belirlemek, rolleri açıklamak ve takımı organize etmek üzerine odaklanır.
Karışık bağlamdaki liderlik, belirli bir doğru cevabın olmadığı, ancak karmaşık ilişkilerin ve etkileşimlerin olduğu durumları kapsar. Çevik lider, bu bağlamda esneklik gösterir, ekip üyelerinden çeşitli perspektifleri paylaşmalarını ister ve birlikte çözüm arayışına girer. Liderin rolü, ekip dinamiklerini anlamak, bağlantıları keşfetmek ve yaratıcı çözümler ortaya çıkarmak üzerinedir.
Karmaşık bağlamda liderlik, nedensel ilişkilerin anlaşılamadığı ve belirsizliğin hâkim olduğu durumları içerir. Çevik lider, bu bağlamda deneme yanılma yöntemlerini benimser, hızlı prototipler geliştirir ve sürekli geri bildirim alır. Liderin rolü, ekip üyelerini cesaretlendirmek, küçük deneyimlerle öğrenmeyi teşvik etmek ve esneklikle hareket etmeye cesaret vermektir.
Belirsiz bağlamdaki liderlik, herhangi bir neden-sonuç ilişkisinin belirlenemediği kaotik durumları içerir. Çevik lider, bu bağlamda hızlı ve etkili kararlar alır, durumu kontrol altına almaya çalışır ve acil eylemlerle düzeni sağlar. Liderin rolü, acil durum planlarını uygulamak, ekip üyelerini sakinleştirmek ve organizasyonun istikrarını sağlamaktır.
5. Değişime Çevikliği Dahil Etmek
Çevik liderlerin değişime çevikliği dahil etmeleri, organizasyonların rekabet avantajını sürdürebilmeleri için kritik bir öneme sahiptir. Bu liderlik modeli, organizasyonları değişen dünya ile uyumlu hale getirerek, sürdürülebilir başarıya doğru yönlendirir.
İlk olarak, çevik liderler, organizasyonlarının değişime uyum sağlamak adına esnek bir kültür benimsemeleri gerektiğini anlarlar. Değişen pazar koşullarına, müşteri beklentilerine ve teknolojik gelişmelere çabuk adapte olabilen bir organizasyon kültürü, çevik liderliğin temelini oluşturur. Liderler, bu esnek kültürü teşvik eder ve ekip üyelerini değişimle olumlu bir şekilde yüzleşmeye teşvik eder.
İkinci olarak, çevik bir lider değişimin tüm katmanlarına yayılan açık iletişimi vurgular. Liderler, organizasyonun neden değişime ihtiyaç duyduğunu, bu değişikliklerin nasıl gerçekleşeceğini ve bu sürecin neden önemli olduğunu net bir şekilde açıklarlar. İletişim, şeffaf bir değişim sürecinin anahtarıdır ve ekip üyelerinin bu süreçteki rollerini anlamalarına yardımcı olur.
Üçüncü olarak, çevik liderler, değişim sürecinde ekip üyelerinin katılımını teşvik ederler. Ekip üyelerinin görüşleri, önerileri ve endişeleri değerlendirilir, bu da değişim sürecinin daha kapsamlı ve sürdürülebilir olmasını sağlar. Liderler, ekip üyelerinin değişime aktif olarak dahil olmalarını sağlayarak, organizasyon içinde bir değişim kültürü oluştururlar.
Ayrıca, bu kişiler risk almayı ve başarısızlıkla başa çıkmayı teşvik ederler. Değişim sürecinde ortaya çıkabilecek zorluklar ve hatalar, çevik liderler için öğrenme fırsatlarıdır. Liderler, ekip üyelerine, inovasyonun ve gelişmenin bazen hatalarla birlikte geldiğini anlatarak, risk alma kültürünü desteklerler.
Son olarak, bir çevik lider değişim sürecinin sadece bir dönemlik değil, sürekli bir süreç olduğunu anlar. Sürekli öğrenmeyi teşvik eder, organizasyonun değişen ihtiyaçlara hızlı bir şekilde adapte olabilmesi için sürekli iyileştirmeye odaklanırlar.
Peki siz çevik bir lider olmak istiyorsanız neler yapmalısınız?
Liderliğin Ötesi: Çevik Liderliğin Yol Haritası
Çalıştığınız konum ve unvan ne olursa olsun, etrafınızdaki kişileri doğru şekilde yönlendirebilmek, hatta kendi kariyer planlamanızda kontrolü elinize alarak başarılı bir grafik çizebilmek için çeviklik çok değerli bir yetkinlik. Teknoloji, sosyo-ekonomik gelişmeler, politik huzursuzluklar veya doğal afetler… Bugünün karmaşıklaşmış ve bütünleşmiş iş dünyasında dünyanın diğer ucundaki bir olay sizin günlük işlerinizi, kısa ve uzun vadeli planlarınızı hatta kariyer konjonktürünüzü temelden değiştirebiliyor. Bu da değişim sürekli ve yapabileceğimiz en iyi şey ona uyum sağlamak demek.
Sadece kendi profesyonel hayatınızı yönlendirmek için dahi olsa çevik liderlik konusunda verdiğim bilgileri dikkatlice incelemenizi tavsiye ederim. Bu bilgileri ve ilkeleri içselleştirdikten sonra ise atacağınız en önemli adım kendinizi değerlendirmek olacak. Şöyle ki, güçlü ve zayıf yönlerinizi bilmeden nerede gelişme alanınız olduğunu da bilemezsiniz. Örneğin açık iletişim konusunda çok iyi olabilirsiniz; ancak insanlara güvenerek otonomi sahibi olmaları sizi endişelendiriyor olabilir. Bu, sizin gelişme alanınız olacak. Belki delege etme veya ekip moralini artırma konusunda çalışmanız gerekiyor. Mevcuttaki durumunuzu gerçekçi bir şekilde ortaya koyduktan sonra çalışmaya başlamak kritik.
Nereyi geliştireceğimizi bildiğimizde gelişim yolculuğumuzu planlamak çok daha kolay olacak. Eğer liderlik konusunda gelişmek istiyorsanız çeşitli eğitimlerle kendinize yatırım yapmanızı öneriyorum. Her şeyi bilemez, her yolda tek başına yürüyemezsiniz. İşin uzmanlarında destek alarak hem işinizi kolaylaştırır hem de gelişim trendinizde başarıyı yakalayabilirsiniz. Çevik liderlik konusunda desteğe ihtiyacınız olduğunu hissediyorsanız ayse.gorucu@rahuda.com mail adresinden benimle iletişime geçmekten çekinmeyin. Bunun dışında eğitimlerimde ve sektörden liderlerle buluşmalarımızda artık lider konumunda olmayan ekip üyelerinde de çevik liderlik özelliklerinin daha sık aranmaya başladığını görüyorum. Yani geleceğin aranan yetkinliklerinden biri olacak çevik liderlik. Bu bağlamda geleceğe ne kadar erken hazırlanırsak o kadar başarılı olacağız. Yine size tavsiyem uzun sürebilecek ve aceleye gelmemesi gereken çevik lider olabilme macerasına bir an önce başlamanız.
Bilgi yoğun bir yazının daha sonuna geldik; bence herkesin bir şeyler alacağı kapsamlı bir kaynak oldu. Bir önceki yazımla birlikte ele aldığımızda ve bir sonraki yazıyı da düşündüğümüzde, üç haftanın sonunda çevik liderlik konusunda bilmeniz gereken neredeyse her şeyi biliyor olacaksınız. Herkese mutlu yıllar diliyorum. Gelişim yolculuğunuz hayırlı, yeni yılınız eskisinden daha verimli olsun. Haftaya görüşmek üzere.
Kaynaklar
https://stratejico.com/cevik-lider-ve-geleneksel-lider-arasindaki-7-fark
https://www.agile42.com/tr/blog/2022/08/12/gunumuz-dunyasinda-cevik-liderlik/
https://www.acmagile.com/blog/yeni-dunya-duzeni-cevik-lider
https://www.organikik.com.tr/isletmelerde-yeni-yonetim-yaklasimi-cevik-agile-yonetim
https://innogate.org/yeni-bir-liderlik-anlayisi-cevik-yonetim-takimi/
https://hrdergi.com/cevik-yonetim-ve-capraz-takim-ayakta-kalmanin-anahtarlari
