2024 Bütçesi gündemimizde. Finansal parametrelerini pek de öngöremediğimiz bir yıla girerken bütçe yapmak eskisinden zor ve zorunlu. Eskiden döviz, TÜFE ve asgari ücret değişkenleri ile çalışırken bugün sadece ekonomik parametreler değil bizi etkileyen. 2030 kadar içinde olacağımız sosyal dönüşüm ve sosyal politik kararlar serbest ekonomide arz/talep dengesinin alışılmışın dışında dalgalanmasına sebep olacak.
Sürdürülebilirliği 2019 yılında on yedi madde ile hayatımıza dahil ettik ancak ekonomi ve sosyal yaşamı etkileyecek radikal kararlar 2024 – 2026 yıllarında hayatımıza dahil olacak. Bu özellikle malzeme fiyatlarında ciddi artışlara sebep olduğu gibi bazı maddelerde parasını ödesek bile kullanım kısıtı getirecek.
Eğer yenilenebilir enerji kullanmıyorsak son iki yıldır öngörülemeyen oranda artan enerji maliyetleri daha da katlanarak artmaya namzet. Su savaşlarını konuşuyoruz ancak henüz temiz suyun kullanımı için radikal kararlar gelmedi. Velhasıl zorlu bir bütçe dönemi ve bu bütçeye birazda bir fütürist elinin değmesi gerekiyor hem sosyal hem de teknik öngörüler ve de yansımalarını öngörebilmek için.
Bütçemizi oluştururken dikkat etmemiz gereken ekonomik, sosyal ve politik parametreleri bütçe kalemleri; satış gelirleri, giderler, personel ve insan kaynakları, tedarik zinciri maliyeti, pazarlama ve reklam harcamaları, teknolojik yatırımlar, kar marjları, mevzuat ve vergi oranları, ekonomik koşullar, rekabet, döviz kuru dalgalanmaları, tüketici talepleri ve trendler ve yeni sektörlerde fırsat yaratma detayında incelediğim bu yazımın sizlere faydalı olmasını dilerim.
Bütçemizi oluştururken dikkat etmemiz gereken ekonomik, sosyal ve politik parametreleri bütçe kalemleri; satış gelirleri, giderler, personel ve insan kaynakları, tedarik zinciri maliyeti, pazarlama ve reklam harcamaları, teknolojik yatırımlar, kar marjları, mevzuat ve vergi oranları, ekonomik koşullar, rekabet, döviz kuru dalgalanmaları, tüketici talepleri ve trendler ve yeni sektörlerde fırsat yaratma detayında incelediğim bu yazımın sizlere faydalı olmasını dilerim
Bütçemizde göz önüne almamız gereken parametreler;
Ekonomik parametreler; döviz kurları, asgari ücret, enflasyon, emtia fiyatları, Kapasite kullanım oranları
Sosyal dönüşüm çalışan; çalışan devir hızı, mavi yaka kariyer talepleri, uzaktan çalışma oranında artış, zamana karşı yarış ve stresin artası, iş yaşam dengesi beklentisi
Sosyal dönüşü müşteri; tüketim trendinin hızlı tüketim mallarına kayması, kişiselleşmiş ürünlerin değer kazanması, elektronik ürünlerdeki tüketimin artmaya devam etmesi
Sosyal demokratik değişim müşteri: gelir seviyelindeki makasın açılmaya devam etmesi çok lüks ürünlere astronomik fiyatlar ödemeye hazır bir müşteri profili oluşturacak. Orta kesim oranı hızla azalmaya devam edecek. Yüksek yetkinlik işsiz oranı artacak. Kalite, müşteriye uzun yıllar hizmet eden ürünlerin müşterileri azalacak, özellikle de araç ve ev alımı . Sosyal ekonomik dengeyi sağlamak adına devlet alışık olmadığımız destekler vermeye devam edecek.
Ana başlıklar ile bütçe bileşenlerine etkilerine göz atalım;
Satış Gelirleri
Satış gelirleri, işletmelerin temel gelir kaynağı ve bütçenin ilk girdisi. Mevcut müşterilerden aldığımız satın alma öngörüleri de bizim değişkenliğin en az olacağı kalem olarak baktığımız kısım. Ancak 2024 yılındaki nihai müşteri talepleri dalgalanmaya müsait ve bu değerlere geçen yıllardaki kadar güvenmemeliyim. En azında %20 lik sapmayı öngörüp yeni müşteri bulma öngörüleri yapmalıyım. Rekabetin çok yüksek olduğu bugünün ortamında içinde bulunduğum sektörden biraz uzaklaşıp karlılığı ve satış ciroları yüksek olan elektronik ve sağlık sektöründe kendime pazar aramalıyım. Olası savaş ekonomisi sağlık ve gıda sektörünü dışındaki sektörleri olumsuz etkilemeye namzet.
Satış öngörülerini yaparken müşteri fiyatlarımın gelecekte de değerini koruyabilmesi için içinde pek çok parametreyi geniş kapsamlı bir eskalasyonda anlaşmalıyım. Sosyal ve ekonomik koşullar zorlaştıkça eskalasyon beklentilerimi müşterime kabul ettirmem zorlaşacağı için bugünden eskalasyon pazarlığına başlamalıyım.
Giderler
İşletmenin sabit ve değişken giderlerinden oluşur. Sabit giderler personel maaşları, kira, enerji giderleri, tedarikçi maliyetleri, reklam giderleri ve bunun gibi giderleri içerir. Değişken giderler her bir ürünün gerçekleştirilmesi ile ilave olan giderlerdir. Üretimde kullandığım direkt malzeme, direkt işçilik ve izlenebilir bir sistem kurduysam enerji kullanımım.
Genel giderler kapsamına aldığı sabit giderleri detayları ile oluşturup gelecek değerini öngörmeliyim. Çalışan ücretlerini askari ücrete endeksleyebilirim, gerçekte öyle yapmasam da. Enerji giderlerimi en az son iki yıldaki oran kadar öngörmeliyim. Mümkünse en kısa zamanda yenilenebilir enerjiye geçmeliyim. Kiralar ne yazık ki öngörülmeyen şekilde artmaya devam edecek. Buradaki artış dış sermayenin daha sağlam bir yatırım olduğu için emlak sektörüne devam akması nedeniyle oluşacak.
Ürüne katma değeri olmayan çalışanların ücret skalasının artış trendi 2023’deki gibi az olacaktır.
Personel ve İnsan kaynakları
Asgari ücret birazda politik sebeplerle yüksek oranlarda artmaya devam edecek.
Beyaz yaka ücretleri o oranda artmayacak. Ancak personel devir oranı yüksek olacaktır. İşe yeni eleman alma maliyetlerini normalden fazla öngörmem gerekecek.
Z kuşağının çalışma koşullarındaki beklentileri, çalıma ortamının lüksü, çalışana yan hakları, çalışma saatleri, iş yaşam dengesi vb. Y kuşağına göre daha yüksek. 2030 yılına kadar yaşayacağımız sosyal kırılımın en çok etkileyeceği alan çalışan devir hızı ve çalışanların iş yerinden çalışma koşullarının iyileştirilmesi yönünde. Bu satın alma ve satış kanadın da bizi zorlayan gelecekteki değeri korumadan farklı bir maliyet ilavesi.
Tedarik Zinciri Maliyetleri
Tedarik zinciri sürecinde malzeme alımı, üretim, depolama ve dağıtım gibi faaliyetleri maliyetleri ile işletmenin bütçesini etkiler.
Sürdürülebilirlik kapsamında alınan radikal kararlar malzeme fiyatlarını hem çok yükseltecek hem de malzemenin kullanım oranlarını kısıtlayacak. LME, Londra malzeme borsası öngörüleri belirlemekte bize yardımcı olacak. Ancak buradaki değerler dolar bazında ve ülkenizde doların artış öngörülerini buraya ilave etmemiz gerekiyor. Doların artışının lineer olmasından çok dönemsel keskin artışlar ile olacağını öngörebiliriz.
Üretim Maliyetleri
Üretimde değişken maliyet kapsamındaki direkt işçilik, endirekt işçilik maliyetlerini satış öngörülerine göre oluştururken yüksek çalışan devir hızının maliyetlerimi artıracağını öngörmeliyim. Sarış öngörülerindeki adetlerdeki değişimin daha önceki yıllara göre yüksek olmasının özellikle set-up sürelerini artıracağını öngörmeliyim. Asgari ücretin devlet desteği ile artıyor olması ve yüksek kademeli mavi yakanın az artış almasının sosyal etkisini yönetmek kolay olmayacak. Belki de ilave artış ya da kademe artışı yapmam gerekebilir. Sonuçta işçilik maliyetlerini sadece asgari ücret artışı ile öngörmek bizi yanıltacaktır.
Verimlilik öngörerek rakiplerime göre avantaj sağlamam gerekiyor ise bugünden hedeflerime göre iyileşme konularını netleştirmeliyim.
Üretimde kullanılan endirekt malzeme fiyatları hem döviz bazında hem de çevreyi koruma kapsamında alının kararlarla yükselecektir
Depolama ve Dağıtım maliyetleri
Hem emlak he de yakıt fiyatları ne yazık ki döviz ve dünya piyasaları öngörülerinin üzerinde olacak. Üretim alanındaki iç lojistik depolarının, nihai ürün depolarının ve mal kabul alanlarının optimum kullanımı için iyileştirmeleri bugünden öngörmeliyim. 2024 yılında 2022-2023 yılına göre yüksek oranda artacak olan emlak ve hizmet sektörü fiyatları depo maliyetleri ekonomik parametrelerinden daha yüksek olacaktır.
Dağıtımda kullandığımız aracın ne olduğu eskisinden daha önemli. Benzin ve mazot fiyatlarındaki yüksek artış devam edecek görünüyor. Yazmaya elim gitmese de olası savaş riski bu fiyatları daha da yükseltecektir.
Pazarlama ve Reklam Harcamaları
Yeni müşteri profili bireyselliği ve özelleştirilmiş ürünlere daha çok önem veriyor. Y ve Z kuşağının sosyal medya reklamlarına duyarsız kalamadığı kesin. E-ticaret yapmasam bile nihai müşteriye ürün yapıyorsam reklam giderlerini öngörürken sosyal medyanın ağırlıklı olması önemli. Maliyetleri çok artmaya bilir. Ancak nihai müşteriye ürün satmıyorsanız zorlu bir rekabetin içindesiniz fark yaratmak için ana sanayiye pazarlama için yeni yöntemler ve fırsat yaratmalı ve bunun da maliyetini karşılamalısınız. Yine de pazarlama ve reklam giderlerimiz bir malzeme fiyatları kadar artış göstermeyecektir.
Teknolojik Yatırımlar
Bilgi teknolojileri alt yapısı özellikle bilgi güvenliği ile ilgili olanlar, yazılı uygulamaları, üretim otomasyon ve veri analizi sistemleri 2024 yılında yine odağımızda olmalı. Dış kaynak kullanıyorsam hizmet sektöründeki artış oranlarının yüksek olacağını öngörmeliyim. Bugünün bilişim teknolojilerine odaklandığımızda satın almak yerine kiralamak daha avantajlı.
Kurumsal kaynak planlaması, tezgahlardaki üretimleri detaylı takip eden MESS sistemleri, özellikle enerji kullanım takibini takip edebileceğim IoT sistemleri kullanmak, ürün yaşam döngüsü sistemleri kullanım ve bakım maliyetleri genelde dolar bazında değişmekte.
Kar Marjı
Kar marjımızı belirlerken rakip analizi yapmamız ve içinde bulunduğumuz sektörün gelişim öngörülerine uluslar arası kuruluşların verilerinden bakmamızda fayda var. Sektör, bulunduğumuz ülkenin Gayri Safi Milli Hasıla (GSMH) oranı ve bütçe yapılan yıl kriterlerine de bakmak gerekecektir. Bir ürünü ilk piyasaya sürmek, teknolojik bir ürün tasarlamak ve kişiselleştirilmiş ürünler bugünün gerçeğinde eskiye göre daha fazla kar marjı sunmakta. Piyasa da böyle bir fırsat yakalamayı bütçeye koymak ve gerçekleştirmek ancak kar marjımızı artırma fırsatı tanıyacaktır. Bunun yanında yüksek enflasyon ve faiz oranları kar marjımızı azaltmaya namzet.
Mevzuat ve Vergi Politikaları
2023 yılında KDV oranının değişmesi ve ilave vergiler muhtemelen 2023 bütçemiz de yoktu. 2024 ‘de ülkemizin cari açıklarını kapatma konusunda ilave vergilere ihtiyacı olmaz umut ediyorum. Bugünlerde 2024 yılı bütçe görüşmeleri mecliste devam ediyor. Burada yeni vergi oranları, teşvik verilecek iş kolları, yatırım için teşvik verilecek bölgeler belirlenebilir. Bu tür değişiklikler ve yeni kapsamlar için Türkiye Cumhuriyeti Maliye Bakanlığı, Resmi Gazete vb. takip edebiliriz.
Ekonomik Koşullar
Sosyal koşulların etkisiyle tüketici harcama eğilimleri arz / talep dengesini değiştirerek fiyat skalası olumlu ya da olumsuz olarak etkileyebilir. Gelir dağılımları arasındaki makas açılırken kişiselleştirilmiş tasarım ürün gruplanın fiyatlar maliyetlerinin çok üstünde yüksek karlılıkla alıcı bulurken standart lüks ve pahalı ürünler alıcı bulamayabilir. Dar gelirli kısmın ödemeye hazır olduğu tutar çok az ve zorunlu ihtiyaçlar için kullanılır. Ürün grubumuza göre bu yeni duruma göre bütçemizi oluşturmalıyız.
Enflasyon bugün tüm dünyada yükseliyor. Ancak bu oran ülkemizde daha da yüksek noktaya ulaştı. Enflasyonun 2024 yılında faizin etkisi ile azalması öngörülüyor ancak önümüzde bir seçim olması ve sosyal yaşamdaki kıtlık bilinci yayılımı sonucun çokda olumlu olmayacağını gösteriyor.
Enflasyonun faiz desteğiyle azaltma kararı faiz oranlarını yükseltti. Buna rağmen henüz sıcak para akışı ihtiyacı için kredi desteğinden faydalanamıyoruz. Yüksek faiz oranlarına rağmen kredi almak zor ve nakit akışımızı vade dengesi ile yönetmek zorundayız. Bu da projeler ve yatırımları zora koşuyor. Mevcut malzeme akışında vadelere dikkat etmenin yanında proje ve yatırımlarını dikkatli yapmak ve bütçe de ona göre yapılandırmamız gerekiyor.
Enflasyon, yüksek faiz ve arz/talep dengesinin olumsuz olması küçük işletmelerin borçlanmalarını artırmakta bu da hiç de istemediğimiz şirket kapanlarına yol açabilir. Kredi kartları nedeniyle dar gelirli kısmın ülke genelindeki borçlanma oranları eskiye göre daha yüksek. Kredi destekleri ve dar gelirlinin yüksek harcama beklentisi ile yapılan planlarımız bizi zorlayabilir. Tabiri caizse kendi yağımızla kavrulmayı planlayacağımız bir bütçe olmalı 2024 bütçesi.
Dünya genelinde enflasyon ve karşılıksız para basma sebebiyle para güvenilirliğini yitiriyor bu da üretimde kullandığımız emtiaların borsalarının yatırım amaçlı kullanılmasına sebep oluyor. Dönemsel dalgalanmalar ve artışlar yatırımcıları zenginleştirirken üreticileri zora koşmakta. Malzeme borsalarını LME v.b. sıkı takip etmemiz ve bütçemizi ona göre yapılandırmamız gerekiyor.
Rekabet Durumu
Ekonomik verilerin iyiye gitmemesi ve sosyal değişim işlerimizi zorlaştırırken fiyatları ve kar marjını yükselterek işletmemizi düze çıkarmak rekabetin yüksek olması nedeniyle zorlaşıyor. Tedarik zincirinin teknoloji desteğiyle iyi yönetiliyor olması dünyayı bir global köye dönüştürüyor. Aynı müşteri profiline hitap eden çok fazla firma var ve birbirlerinin pazarlarını daralttıkları gibi müşteri beklentilerini yükseltmekte. Üretimin teknoloji ile kolaylaşması coğrafya avantajlarının azalması ve tüketici beklentilerinin benzeştiği bu ortamda yeni bir rakibin çıkması kolay ve doğru pazarlama taktikleri ile kısa zamanda müşteri edinmesi kolay. Sosyal medya ve müşteri profilinin dahil olduğu sosyal grubun alışkanlıkları ve duygularına hitap edecek tasarım ürünler imdadımıza yetişecek. Bu fırsatı iyi değerlendirmeliyiz.
Döviz Kuru Dalgalanmaları
Dövizler yükselirken ihracatçıların kar oranlarının artması beklenir. Ancak ülke içindeki yüksek enflasyon ve asgari ücretteki yüksek artış imalatçı ihracatçıların bu karlılığı sağlamalarını engelledi. Ayrıca döviz kıtlığının önlenmasi için devletin yaptığı bazı mevzuat değişiklikleri de ek maliyet getirdi. İthalat döviz açığı nedeniyle a çalışılıyor ancak üretim yapıp ihracat yaptığımız ürünlerin içinde ciddi bazen %60 oranlarına dayanan ithal malzeme girdisinin olması buradaki dengeyi korumayı zorlaştırıyor.
Tüketici Talepleri ve Trendleri
Z kuşağının müşteri ve çalışan olarak hayatımıza katılması sosyal yapımızı değiştiriyor. Teknolojik gelişim ile akıllı şehir ve fabrikalar yapılanırken 2030 yılına kadar sosyal yaşamımızın ve değerlerimizin radikal değişime uğrayacağı öngörülüyor. Bu tüketici taleplerinin çeşitliliğine ve değişimine işaret. Bu değişimi iyi okuyanlar, farklı sektörde çeşitlilik ile mevcut durumunu koruyanlar kazanacaklar. Yeni müşterilerimiz Z kuşağı. Onların alışkanlıkları ve duygularına odaklanarak yeni ürünler sunmaya hazırlanmalıyız.
Zorlu bir bütçe olacak 2024 bütçesi. Değişimi yakından takip etmek ve revizyonlar yapmak gerekecek gibi görünüyor. En önemli desteğimiz sosyal değişime hizmet edebilecek tasarım ürünlerini bütçemize ve üretim gamımıza ilave edebilmek.
Değişimi koklayan ve yeni müşteri profillerine hizmet ve ürün sunanlar kazanacak. Kendi yağıyla kavrulmayı başaranlar sürdürülebilirliğini sağlayacak. Kredi almak, borçlanmak ve risklere gözümüzü kapatmak için ne yazık ki doğru bir zaman değil.
Kar marjınızın yüksek, yeni müşterilere ulaştığınız, yüksek cirolarla verimliliğinizi artırdığınız bir 2024 diliyorum.
